मुंबई, १८ जून २०२५ – Maruti Chitampally passes away पद्मश्री सन्मानित, वन्यजीव अभ्यासक, पक्षिशास्त्रज्ञ आणि मराठी साहित्याचे ज्येष्ठ लेखक मारुती चितमपल्ली यांचे आज दुःखद निधन झाले. काही दिवसांपूर्वीच त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते. दिल्लीतील पुरस्कार वितरणानंतर त्यांची प्रकृती खालावली होती. त्यांच्या निधनाने महाराष्ट्राने अरण्यवेड्या ऋषीतुल्य साहित्यिकाचे तेजस्वी व्यक्तिमत्त्व गमावले आहे.
🌿 अरण्याचा ऋषी: चितमपल्लींचे जीवन(Maruti Chitampally passes away)
सोलापूरच्या गिरणी कामगारांच्या घरात जन्मलेले चितमपल्ली हे बाल्यापासूनच निसर्गाच्या कुशीत वाढले. आई-वडिलांकडून मिळालेल्या संस्कारांमुळे त्यांच्या जीवनात पक्षी, प्राणी, फुलपाखरे आणि रानवाटा यांचं खास स्थान निर्माण झालं. आईकडून शिकलेली वन्यजीव आणि पक्ष्यांची माहिती त्यांचं पुढचं संपूर्ण जीवन घडवत गेली.
शिक्षणापासून वनसेवेपर्यंतचा प्रवास त्यांनी एका ध्येयवेड्या साहित्यिकासारखा पार केला. वनाधिकारी म्हणून सेवा देताना त्यांनी निसर्गसंपदेला शब्दांत गुंफण्याचे कार्य सुरू ठेवले. त्यांच्या लेखनात निसर्ग, संस्कृती आणि मानवी करुणा यांचं समरसतावाद दिसतो.
📚 महत्त्वाची साहित्यसंपदा
चितमपल्लींनी लिहिलेली ३० पेक्षा अधिक पुस्तके निसर्ग आणि पक्षीप्रेमींसाठी अमूल्य ठेवा ठरली आहेत. त्यांच्या काही प्रसिद्ध पुस्तकांमध्ये –
पक्षी जाय दिगंतरा (1983)
रानवाटा (1991) – अनेक पुरस्कारांनी गौरवलेले
पक्षिकोश (2002) – मराठीत पक्ष्यांचा विशेष कोश
चकवाचांदण – आत्मचरित्रात्मक वनोपनिषद
जंगलाची दुनिया, चित्रग्रीव, निळावंती, मृगपक्षिशास्त्र, निसर्गवाचन
या पुस्तकांमधून त्यांनी विज्ञान, साहित्य आणि अनुभवांची त्रिसूत्री जपली.
🏆 पुरस्कार व सन्मान
पद्मश्री (२०२५)
अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन अध्यक्षपद (२००६)
विंदा करंदीकर जीवनगौरव पुरस्कार (२०१७)
नागभूषण पुरस्कार, निसर्गमित्र पुरस्कार, सहकार महर्षी साहित्य पुरस्कार
रानवाटा पुस्तकाला अनेक सन्मान – राज्य पुरस्कार, दमाणी पुरस्कार, मृण्मयी पुरस्कार
🙏 निसर्गप्रेमाचा वारसा
चितमपल्लींच्या स्मरणार्थ पुण्याची ‘ॲडव्हेंचर फाउंडेशन’ दरवर्षी ‘मारुती चितमपल्ली निसर्गमित्र पुरस्कार’ देत आहे. त्यांच्या विचारांची नाळ निसर्गाशी जोडलेली असून, त्यांनी लिहिलेल्या ओळी, निरीक्षणे आणि कथा पुढच्या पिढ्यांना निसर्गाचं भान आणि संवेदनशीलता देत राहतील.
“पक्ष्यांचे आवाज शब्दात पकडणारा, जंगलाच्या कुशीत जगणारा आणि शब्दांमधून सृष्टीला स्पर्श करणारा अरण्यऋषी”, अशी ओळख असलेले मारुती चितमपल्ली आता स्मृतीरूपात आपल्या लेखनातून कायम राहतील. त्यांच्या निधनामुळे साहित्य, पर्यावरण, आणि वन्यजीव अभ्यास क्षेत्रात मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे.
