मोडशी, अजीर्ण, कावीळ, गळवे, माळीण, गंडमाळा, नाकातील फोड याला अध्यात्मिक असे नाव आहे. तोंडाला कोरड पडणे, हिवताप, गरगरणे, अंधारी येणे, उलटलेला ज्वर, अंगावर शहारे येणे याला आध्यात्मिक नाव आहे. उन्हाळी आणि तहान लागणे, भूक न लागणे, निद्रानाश, हगवण विषयात रुक्षणा त्याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. आळशीपणा, मूर्खपणा आणि अपयश येईल असं भय मनामध्ये उद्भवते, विसराळूपणा, लक्ष न लागणे याला आध्यात्मिक असे नाव आहे.
परमा आणि गर्मी, मूत्रविकार, रक्तपिती, मुतखडा याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. मुरडा, हगवण, उन्हाळी, अवरोध होणे, कोणते दुखणे आहे ते न समजणे, याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. बेंबीची गाठ ढळणे, जंत पडून आव आणि रक्त पडणे, अन्न तसेच पडून जाणे याला अध्यात्मिक दुखणे म्हणतात. पोटदुखी आणि तडस, घास अडकणे, ठसका लागणे, तोंडातील लहान फोड त्याच्यामुळे जीव कासावीस होतो याला अध्यात्मीक असे नाव आहे. उचकी लागणे, पित्त उसळणे, जिभेवर काटे येणे, पडसे आणि खोकला याला अध्यात्मिक असे नाव आहे. दमा आणि धाप लागणे, पडजीभ पडणे, ढास लागणे, कफ वाढणे, ज्वर वाढणे आणि संताप याला अध्यात्मिक ताप म्हणतात. कोणी शेंदूर घातला त्यामुळे प्राणी मुका झाला, घशामध्ये फोड आला त्याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. घटसर्प आणि जीभ झडणे, मुखामधून दुर्गंधी बाहेर पडणे, दंतहीन आणि किडे लागणे हे अध्यात्मिक दुखणे होय. पाणथरी, अचानक डोळा फुटणे, एकदम हात पाय कापणे त्याला अध्यात्मिक म्हणतात. कळा लागतात, दात गळून पडतात, ओठ, जीभ चावली जाते याला आध्यात्मिक म्हणतात. कानदुखी, डोळेदुखी, नाना दुःखामुळे शोक होतो,
नपुंसकता आणि अंध गर्भ याला अध्यात्मिक असे नाव आहे. मोतीबिंदू काचबिंदू, डोळे असूनही न दिसणे, रातांधळेपणा, भ्रमिष्ट, खुळे जन्माला येणे याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. मुके, बधीर, ओठतुटके, थोटे, वेडे, कुबडे, आखूड पायाचे याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. तारवटलेले डोळे असणे, वाकडमान्या, घारा डोळ्याचा, अति ठेंगणा, ठेचाळणारा, कुरूप याला अध्यात्मिक असे नाव आहे. बोचरा, दात पुढे असलेला, लांबनाक्या, नाक नसलेला, कान नसलेला, बरळू, अतिकृश, अतिस्थूल याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. तोतरा, बोबडा, निर्बल, रोगी, कुरूप, कुटील, मत्सरी, खादाड, रागीष्ट याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. संतापी, अनुतापी, मत्सरी, कामुक, हेवा करणारा, तिरस्कार करणारा, पापी, विकारी याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. उठता न येणे, लचक भरणे, करक भरणे, अवटळणे, संधिवात आणि सूज येणे याला आध्यात्मिक असे नाव आहे. न वाढणारा गर्भ, आडवा येणारा गर्भपात, स्तनातील गाठी, संसारातील अडचणीमुळे अपमृत्यू याला आध्यात्मिक नाव आहे.
नख वाढणे, नखुरडे होणे, शिळे, वातूळ खाण्याने होणारे रोग, दातखिळ बसणे याला अध्यात्मिक म्हणतात. केस झडणे, भुवया सुजणे, डोळ्यामध्ये रांजणवाडी होणे, चष्मा लागणे याला अध्यात्मिक म्हणतात. वांग, तीळ, मुरूम, पांढरे चट्टे, काळे चट्टे, चामखीळ, गालगुंड, मन भ्रमिष्ट होणे याला अध्यात्मिक ताप म्हणतात. नाना फोड आणि सुजणे, अंगातून प्रबळ दुर्गंधी येणे, लाळ गळणे, चाई याला आध्यात्मिक ताप म्हणतात. नाना चिंतांची काजळी, नाना दुःखामुळे चित्त पोळणे, व्याधींमुळे तळमळ होणे याला आध्यात्मिक नाव आहे. वृद्धपणीची संकटे, नाना रोग सतत होत राहणे, देह क्षीण होणे याला अध्यात्मिक नाव आहे. नाना व्याधी नाना दुःखे, नाना भोग, तळमळ, शोक त्याला अध्यात्मिक नाव आहे. असे हे आध्यत्मिक ताप असून हा दुःखाचा सागर अफाट आहे. आणखी काय बोलावे? श्रोत्यांनी थोडक्यात ओळखून द्यावे. पुढे आधिभौतिक ताप सांगतो ते ऐकावे.
इतीश्री दासबोधे गुरुशिष्यसंवादे आध्यात्मिकता निरूपण नाम समास षष्ठ समाप्त.(क्रमशः)
निरुपण : पद्माकर देशपांडे
मोबाइल- ९४२०६९५१२७
